Koleje zębate

[…]

Koleje zębate na ziemiach polskich

Na obszarze objętym obecnymi granicami Polski znajdowały się dwie koleje zębate, jedna z nich w samej Warszawie.

[…]

Kolej Sowiogórska, wiodła z Dzierżoniowa przez Srebrną Górę i grzbiet Gór Sowich do Ścinawki Średniej i dalej do Radkowa (55 km). Górski odcinek między Woliborzem a Srebrną Górą (9 km) otwarto w sierpniu 1902 roku. Planowaną początkowo 3–liniową zębatkę systemu Abta zastąpiono ostatecznie klasyczną 2–częściową, wyprodukowaną przez fabrykę Union w Dortmundzie. Po wschodniej stronie Przełęczy Srebrnej zębatka miała ok. 3,2 km długości i nachylenie 60–64 promili, po zachodniej ok. 900 m i 50 promili. Ruch obsługiwały 3 parowozy systemu Abta z Esslingen (na zdjęciu). Dopuszczalny i możliwy był także ruch parowozów adhezyjnych. Kolej pokonywała 2 doliny po wysokich ceglanych wiaduktach. Pogarszający się stan tych obiektów oraz głębokiego wykopu koło przystanku Twierdza, jak również spadek koniunktury gospodarczej i likwidacja wielu zakładów w czasie wielkiego kryzysu Światowego (kolej obsługiwała kopalnię w Słupcu, dostarczającą węgiel m.in. do elektrowni w Ścinawce), spowodowały poważne kłopoty finansowe Kolei Sowiogórskiej. Łączny koszt wykonania żelbetonowych płyt–nakładek na oba wiadukty oraz umocnienia wykopu oceniono w 1930 roku na 410 tys. RM, co stanowiło ok. 80% wydatków rocznych kolei. Ponieważ odcinek Srebrna Góra — Wolibórz i tak nie był rentowny, mimo iż stanowił najkrótsze połączenie Nowej Rudy z okolicami Dzierżoniowa i Ząbkowic, ruch pociągów zawieszono w październiku 1931 r., a zębatkę i szyny na odcinku Srebrna Góra — Nowa Wieś Kłodzka postanowiono rozebrać, co ostatecznie uczyniono w końcu 1933 roku. Pochodzące z roku 1938 propozycje odbudowy linii w związku z anekcją czeskich Sudetów i chęcią stworzenia lepszch warunków komunikacyjnych dla mieszkańców okolic dzisiejszego Broumova nie zyskały jednak aprobaty eksploatującej kolei firmy Lenz & Co. Los linii został ostatecznie przesądzony.

Dzisiaj wśród sowiogórskich lasów oglądać możemy — idąc turystycznym szlakiem — dwa piękne wiadukty oraz prześledzić czytelne jeszcze ślady torowiska między Srebrną Górą a Dzikowcem.

Zdjęcia:

[parowóz]

[fragment]

Normalnotorowy parowóz syst. Abta serii 404, WLF Floridsdorf 1901r., kursujący niegdyś na linii Tanvald — Kořenov, łączącej się dawniej z linią Jelenia Góra — Szklarska Poręba — Jakuszyce oglądać można dziś jako eksponat muzealny ČSD. (2 zdjęcia)

[zębatka]

Odcinek zębaty Kolei Sowiogórskiej koło przystanku Srebrna Góra–Twierdza. W tle widoczny wykop w najwyższym przełomowym punkcie trasy, za którym rozpoczyna się druga, 900–metrowa zębatka. Rok 1910.

[wiadukt 1]

Pierwszy wiadukt: największa wysokość 24 m, długość 97,3 m, światło otworów 23,5 i 26,8 m. Jezdnia wiaduktu wykazuje pochylenie 64 promile! Zwraca uwagę delikatna budowa obiektu — minimalna grubość sklepienia wynosi tylko 90 cm, szerokość 3,5 m w górnej części i 6 m u podstawy filara.

[wiadukt 2]

Drugi wiadukt: ma wysokość 26,5 m, długość 96,7 m i światło otworów po 24 i 27 m. Nachylenie 61 promili. Przesiąkająca szczelinami woda opadowa i poziome siły rozporu wywołane ruchem pociągów spowodowały powstanie podłużnych pęknięć łuków.

Strona początkowa serwisu „Koleje Dolnego Śląska”